شرق‌شناسی؛ ابزار استعمار!؟
تاریخ انتشار: ۱۷ دی ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۴۶۵۲۲۳
ایسنا/خوزستان مطلب حاضر نوشتاری از دکتر عباس امام (عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز) است بر کتاب «دانش خطرناک؛ شرق‌شناسی و مصائب آن» اثر رابرت اروین که سال ۱۳۹۹ با ترجمه محمد دهقانی در نشر ماهی چاپ و منتشر شد.
امام در این یادداشت ضمن بررسی دیدگاه‌هایی درمورد شرق‌شناسی به بررسی کتاب «دانش خطرناک؛ شرق‌شناسی و مصائب آن» پرداخته و برای انتشار در اختیار ایسنا گذاشته است:
«برای من که خود پیش از این ۲ کتاب در زمینه شرق‌شناسی (Orientalism) منتشر کرده‌ام (انیرانی در خدمت فرهنگ و تمدن ایران، ۱۳۹۶؛ در نقد غرب ستیزی، ۱۴۰۲)، عنوان کتاب «دانش خطرناک؛ شرق‌شناسی و مصائب آن» عنوان جالب توجهی به نظر آمد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
باری، می‌دانیم که در فضای گفتمانی ایران پیش و پس از انقلاب اسلامی، اصطلاح شرق‌شناسی (خاورشناسی/ایران‌شناسی) در مجموع طنین خوش‌آوایی نداشته است؛ خواه نزد سنت‌گرایان مذهبی، خواه طیف رنگارنگ چپگرایان و خواه جریانات ملی‌گرا(ی افراطی). «دانش خطرناک؛ شرق‌شناسی و مصائب آن» کتابی است در رد ذهنیت چنین جریاناتی، آن هم به قلم اندیشمندی پژوهشگر، صاحب اثر، صاحب نظر و آشنا به زوایای گوناگون موضوع. می‌دانیم که دشمنان و منتقدان شرق‌شناسی، چه در ایران و چه در سایر کشورها و حتی قاره‌ها، با عناوین و برچسب‌هایی مانند اینها از شرق‌شناسی و شرق‌شناسان نام برده‌اند: ابزار استعمار، عرب‌ستیز/ایرانی‌ستیز، مخالف اسلام، گرفتار در تاروپود ذهنیت قرون وسطایی و استعماری، کارگزار سرویس‌های جاسوسی غرب، مورخان دروغین، دارای اندیشه‌های اروپامحور متفرعن، بیگانه با ارزش‌های والای شرقی، دارای خطاهای فاحش و امثال این گونه توصیفات.
رابرت اروین
آنچه اروین با مطالعه‌ای گسترده و عمیق در این اثر به ما نشان می‌دهد این است که نه مدافع مطلق و بی‌چون و چرای این توصیفات است و نه منکر بی‌چون و چرا و مطلق آنها. اروین، با بررسی چگونگی پیدایش تاریخی حوزه مطالعاتی شرق‌شناسی، ریشه‌های نگرش‌های شرق‌شناسی را تا دوران باستان و روایتگری جنگ‌های ایران و یونان و ایران و روم، قرون وسطی، جنگ‌های صلیبی، جنگ‌های جهانی اول و دوم، نهضت‌های مارکسیستی، اسلامی، تعارضات مسیحیان با یهود و کشاکش‌های موردی مسلمانان با این ۲ گروه و... نیز ردیابی کرده است. به باور اروین، با چنین گسترده‌ای تاریخی و با چنین تنوعی در بازیگران این عرصه فکری و غیرفکری، انتساب شرق‌شناس فقط به یک جمع و گروه مشخص کاری است عبث و بی‌معنا چراکه در این حوزه تحیقاتی هم فیلسوف و روحانی آگاه و غیرمغرض دست‌اندرکار بوده و هم جاسوس و دانشمند آگاه؛ هم عاشقان واقعی ارزش‌های شرقی/ایرانی/عربی/اسلامی قلم زده‌اند و هم دشمنان و مخالفان اسلام، ایران و شرق و اعراب و تشیع؛ هم مخالفان استعمارگران اروپایی و صهیونیسم و یهودیان داده‌پردازی کرده‌اند و هم مدافعان این رویکردها. در واقع، اروین با نگاهی دقیق و تیزبین به ما نشان می‌دهد که در قضاوت فرآورده‌های این رشته و آفرینندگان آثار در این حوزه باید از برچسب‌های کلیشه‌ای دوری کرد و اثر و صاحب اثر را عالمانه و منصفانه مورد نقد و بررسی قرار داد تا دچار خودفریبی نشویم.
بخش عمده‌ای از «دانش خطرناک؛ شرق‌شناسی و مصائب آن» در انتقاد از دیدگاه‌های انتقادی فیلسوف فلسطینی‌ـ‌آمریکایی ادوارد سعید است که در مخالفت آشکار و تندوتیز با شرق‌شناسی و شرق‌شناسان در سطح جهان شناخته شده است؛ به‌ویژه پس از چاپ و نشر کتاب پربازتاب وی با عنوان «شرق‌شناسی» در سال ۱۹۷۸ و نیز چند کتاب و مقاله و سخنرانی دیگر. اروین، سعید را در مواردی به مغالطه‌گری، اشتباه تحلیلی و داشتن انگیزه‌های نادرست سیاسی متهم می‌کند و یک فصل کامل کتاب ( فصل ۹) را به بررسی انتقادی دیدگاه‌های سعید اختصاص داده است. در عین حال، اروین دشمنان شرق‌شناسی و شرق‌شناسان را منحصر به سعید و جمعی دیگر از جهان‌سوم‌گرایان نمی‌داند؛ نومسلمانان منتقد شرق‌شناسی، اعراب سکولار، متشرعین مسلمان عرب، ایرانی، ترک، اندونزیایی، مارکسیست‌ها، مخالفان دوآتشه مدرنیته، مخالفان ماشینیسم و دیگر بازیگران نیز در این میان نقش‌آفرینی کرده و می‌کنند.
محمد دهقانی
از سوی دیگر، بخش دیگری از کتاب اروین به معرفی شرق‌شناسان ادوار مختلف می‌پردازد که عموما مورد اقبال جوامع اسلامی و عرب قرار گرفته‌اند؛ ادوارد براون، رینولد نیکلسون، ماکسیم رودنسون، گوستاو لوبون، ادوارد لین و معدودی دیگر. اما ناگفته نباید گذاشت که اروین کارنامه این افراد را از جنبه‌هایی نیز مورد انتقاد قرار داده است؛ چه از لحاظ روش تحقیق آنها و چه از لحاظ قوت و استحکام صحت گزاره‌های ایشان. در مجموع، اما می‌توان گفت که اروین خواننده را مستندا و با استدلال متقاعد می‌کند تا در ارزیابی آثار شرق‌شناختی و شرق‌شناسان خود را گرفتار برچسب‌های مثبت و منفی و ستایش‌ها و نکوهش‌ها نکنند بلکه بکوشند تا خود با مطالعه دقیق و بررسی همه جانبه آثار به ارزیابی و نقدی متوازن و متعادل دست یابند چراکه جمع پرشمار شرق‌شناسان درست همچون ما انسان هستند و تابع ویژگی‌های مثبت و منفی هر انسانی. اما، یک نکته قطعی است و آن اینکه تقریبا در همه جای جهان امروز، شرق‌شناسی/خاورشناسی (در قالب ایران‌شناسی، عرب‌شناسی، هندشناسی، چین‌شناسی، ترک‌شناسی و غیره) جایگاه علمی جا افتاده‌ای دارد و کمتر کسی می‌تواند گستره و عمق تاثیرگذاری آن را نادیده بگیرد.
ترجمه فارسی دکتر محمد دهقانی از این اثر ارزشمند بسیار دقیق، روان و خوشخوان است و به‌ویژه مقدمه عالمانه و مستند و مستدل مترجم (در کنار پاره‌ای افزوده‌ها و اشارات تصحیحی و ویرایشی در پانوشت‌ها) به وزانت نسخه فارسی اثر افزوده است».
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: استانی فرهنگی و هنری استانی شهرستانها کتاب ترجمه شرق شناسی استعمار استانی اجتماعی استانی اقتصادی زنجان استانی سیاسی شرق شناسان دانش خطرناک محمد دهقانی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۴۶۵۲۲۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
پهپاد‌های انتحاری «شاهد» چگونه به ابزار کارآمد روسیه در جنگ اوکراین تبدیل شدند؟
به گزارش صدای ایران از یورونیوز،سرگرد ایلیا یولاش سخنگوی نیروی هوایی اوکراین می‌گوید نمی‌تواند روزی را بدون صدای پهپاد‌های «انتحاری» ایرانی، که کشورش را ویران می‌کنند، به یاد بیاورد.
به گفته وی از ماه اوت سال ۲۰۲۲ سربازان اوکراینی که با روسیه می‌جنگند مجبور شده‌اند با هواپیما‌های بدون سرنشین ایرانی معروف به «شاهد» مبارزه کنند؛ پهپاد‌هایی که به هنگام اصابت «همه چیز را نابود می‌کنند.»
آقای یولاش به یورونیوز می‌گوید: «اگر یک پهپاد شاهد به ساختمانی قدیمی و پر از آدم برخورد کند، آن را کاملاً ویران خواهد کرد.»
پهپاد‌های شاهد در حمله اخیر ایران به خاک اسرائیل نیز مورد استفاده قرار گرفتند. ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین، در پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشته بود: «صدای پهپاد‌های شاهد، این ابزار‌های وحشت، در آسمان خاورمیانه و اروپا یکسان است».
او اضافه کرد: «این صدا باید به عنوان زنگ خطری برای جهان آزاد باشد و نشان دهد که تنها اتحاد و عزم ما می‌تواند جان انسان‌ها را نجات دهد و از گسترش وحشت در سراسر جهان جلوگیری کند.»
پهپاد شاهد چیست؟
پهپاد‌های شاهد، هواپیما‌های بدون سرنشین یکبار مصرف، دوربرد و دارای مهمات هستند. تا زمانی که اپراتور این پهپاد‌ها هدفی را برای منفجر کردن انتخاب کند، آنها می‌توانند در اطراف یک منطقه چرخ بزنند.
مقامات رسمی اوکراین می‌گویند چند نوع پهپاد شاهد وجود دارد که توسط روسیه در اوکراین استفاده می‌شود. از این مدل‌ها می‌توان به شاهد ۱۳۶ و شاهد ۱۳۱ اشاره کرد که پیشتر توسط ایران ساخته شده‌اند.
با این حال گفته می‌شود روس‌ها نام مدل جدید این پهپاد را به دلیل استفاده در اوکراین به «Geran-۲» تغییر داده‌اند، هرچند مشخص نیست تعداد آنها چقدر است.
جان هاردی، معاون بخش روسیه بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، می‌گوید: «پهپاد‌های شاهد ۱۳۶ با سر جنگی ۴۰ کیلوگرمی برای روسیه جهت تخریب زیرساخت‌های حیاتی و دفاع هوایی اوکراین ارزان و مفید بوده‌اند.»
آقای هاردی می‌گوید قیمت ارزان به این معنی است که روس‌ها احتمالاً ۵۰ هزار دلار برای هر عدد از آنها می‌پردازند. این در شرایطی است که یک گزارش نیویورک تایمز به نقل از کارشناسان، قیمت آنها را تنها ۲۰ هزار دلار برآورد کرده است.
اولین حمله در کی‌یف با این پهپاد‌ها در ماه اوت ۲۰۲۲، چهار کشته برجا گذاشت و از آن زمان تا کنون سربازان اوکراینی در خط مقدم با شاهد‌ها درگیر بوده‌اند.
در یک گزارش اطلاعاتی ایالات متحده در اواسط سال ۲۰۲۲ آمده است: «پس از ته کشیدن شدید ذخایر مهمات هدایت دقیق روسیه در ماه‌های آغازین جنگ، ایران پهپاد‌هایی را برای پشتیبانی از مسکو جهت حمله به اوکراین در اختیار این کشور قرار داد.»
ایلیا یولاش می‌گوید روس‌ها به صورت گروهی از پهپاد‌ها استفاده می‌کنند و آنها را در جهات مختلف به کار می‌گیرند تا سیستم دفاع هوایی اوکراین را «خسته کنند». وی اضافه کرد: «آنها همچنین ممکن است پنج روز از این پهپاد استفاده کنند و [در]روز ششم، نوع دیگری از پهپاد را پرتاب کنند.»
یوری ایهنات، که پیش از این در نیروی هوایی اوکراین خدمت کرده است، به رسانه ایندیپندنت کیف می‌گوید که پهپاد‌های شاهد معمولاً در امتداد بستر رودخانه‌ها و جاده‌ها حمله می‌کنند، زیرا برای رادار ضدهوایی اوکراین دشوارتر است که پهپاد‌ها را بر فراز آب تشخیص دهد و ردیابی کند. همینطور صدای پهپاد‌ها با صدای عبور خودرو‌ها خنثی می‌شود و به همین خاطر جاده‌ها مسیری بهتر برای آنها محسوب می‌شوند.
اوکراین به مرور زمان رادار‌های مختلفی را برای ردیابی نحوه عبور پهپاد‌ها از حریم هوایی خود به خدمت گرفته و با استقرار یک «واحد آتش سیار» از لیزر و استینگر برای سرنگونی پهپاد‌ها استفاده می‌کند.
آقای یولاش با بیان اینکه امروزه تقریباً تمام پهپاد‌های پرتاب‌شده به وسیله روسیه توسط ارتش اوکراین منهدم می‌شوند، می‌گوید از آنجایی که پهپاد‌ها بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتر در ساعت سرعت دارند ردیابی آن «بسیار ساده‌تر» از سایر سلاح‌ها است.
آقای هاردی می‌گوید پهپاد شاهد «مهمترین» کمکی است که ایران به ارتش روسیه کرده است، چرا که آنها توانسته‌اند خسارت عمده‌ای به اوکراین وارد کنند.
ایران ارسال یا ساخت پهپاد برای روسیه برای «جنگ علیه اوکراین» را تکذیب کرده است، با این حال آمریکا و اتحادیه اروپا شرکت‌های ایرانی سازنده پهپاد را تحریم کرده‌اند و می‌گویند که این کشور هواپیما‌های بدون سرنشین به روسیه داده است.
اورزولا فن‌د‌رلاین، رئیس کمیسیون اروپا، سال گذشته در بیانیه‌ای گفته بود «سپاه پاسداران ایران پهپاد‌های شاهد را برای حمله به زیرساخت‌های غیرنظامی در اوکراین در اختیار روسیه گذاشته است.»
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
آقای هاردی می‌گوید که به طور کلی رابطه تهران و مسکو پس از تهاجم تمام‌عیار روسیه و با روی آوردن روسیه به ایران برای دریافت سایر کمک‌های نظامی عمیق‌تر هم شده است.
وی اضافه می‌کند در ابتدا ایران قطعات هواپیما‌های بدون سرنشین را به روسیه می‌فرستاد تا در آنجا مونتاژ شده و در خط مقدم مستقر شوند. اکنون، اما گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد ایران به روسیه کمک کرده تا کارخانه‌های خود را توسعه داده و پهپاد‌ها را به صورت محلی بسازد.
یک گزارش روزنامه واشنگتن پست در ماه اوت ۲۰۲۳ نشان داد که هدف روسیه تولید ۶ هزار پهپاد در داخل مرز‌های این کشور تا سال ۲۰۲۵ است. امری که به لطف یک «معامله تسلیحاتی میلیارد دلاری» با تهران قابل انجام خواهد بود.
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»